Sân vườn, cũng như kiến trúc nhà ở, là một phần văn hoá sống và liên quan đến quan niệm thẩm mỹ của con người. Có nhiều trường phái xây dựng sân vườn khác nhau, ở đây chúng tôi bàn về sân vườn mang hình ảnh thu nhỏ của thiên nhiên, vừa gần gũi với văn hoá cội nguồn của Phương Đông, vừa dễ hoà nhập với nhiều phong cách kiến trúc. Để tạo một sân vườn tự nhiên, những nét đẹp và sức sống mãnh liệt của hoa cây cảnh thiên nhiên như non xanh nước biếc, đất đai màu mỡ, ánh sáng mặt trời tràn ngập, cây xanh trĩu quả, thảm thực vật mơn mởn, tươi tốt,... phải được người thiết kế thể hiện hài hoà trong một không gian giới hạn về diện tích, về quần thể kiến trúc xung quanh, về điều kiện cho cây cối phát triển và các yêu cầu riêng của chủ nhân. Xét về khía cạnh thẩm mỹ, một sân vườn đẹp phải đáp ứng được các nguyên tắc về tỉ lệ, cấu trúc, vật liệu và cách bài trí.
Các yếu tố cần xác định khi thiết kế sân vườn là:
- Diện tích, địa thế phần dành cho sân vườn trên tổng diện tích đất ở
- Lựa chọn tiểu cảnh chính/điểm nhấn trong khu vườn
- Tỷ lệ, cấu trúc, phân bố các thành phần của khu vườn
- Các đường nét, cách bài trí
- Tỷ lệ các loại cây trồng trong vườn, màu sắc của khu vườn
Trong xây dựng hiện nay, vị trí và diện tích dành cho sân vườn đã được kiến trúc sư ấn định cho ngôi nhà từ khi thiết kế, mà trong đó, tỉ lệ diện tích sân vườn chủ yếu phụ thuộc vào nhu cầu sử dụng diện tích ở của chủ nhân. Diện tích lý tưởng để thiết kế một sân vườn đẹp là 2/3 tổng diện tích khu đất cho một nhà vườn, ½ diện tích khu đất cho một biệt thự độc lập. Các vườn tự nhiên trên tấng nên có diện tích ngang bằng với diện tích phòng chính nhìn ra vườn. Nếu diện tích sân vườn từ 80m2 trở lên và tương đương với khoảng 1/3 diện tích đất, người thiết kế có thể đưa vào các tiểu cảnh đồ sộ, có độ cao, có yêu cầu về địa hình, như thác, suối, cây cổ thụ. Nhỏ hơn diện tích đó, sân vườn cần được cân nhắc với những tiểu cảnh đơn giản hơn.
Sân vườn đẹp phải có điểm nhấn. Người thiết kế và chủ nhân phải lựa chọn các loại tiểu cảnh, hoa cây cảnh, cây cảnh đẹp phù hợp để tạo điểm nhấn cho sân vườn. Có thể lựa chọn gồm thảm cỏ xanh, suối, thác, hồ nước, vòi phun, đường dạo, đá tảng, hòn sơn, tượng, cây bóng mát, cây thế, giàn hoa, cây bụi, cây leo, thảm hoa, khóm hoa lá trồng trang trí, … Trong một diện tích giới hạn, khu vườn không nên có quá nhiếu tiểu cảnh, sẽ gây cảm giác chật chội, chia nhỏ khu vườn và không còn không gian cho việc thưởng ngoạn.
Thuỷ cảnh hay cây cảnh phong thủy được lựa chọn là những điểm nhấn đẹp trong sân vườn. Suối, thác nước chảy mang lại sức sống, điều hoà khí hậu, làm cho khu vườn tươi mát. Mặt nước hồ trong xanh tĩnh lặng tạo cảm giác thanh bình. Một điểm lưu ý khi lựa chọn thuỷ cảnh cho khu vườn, nước trong thác và suối chảy tuần hoàn bằng hệ thống bơm ngầm, khi máy bơm không hoạt động thì những thuỷ cảnh này trông sẽ buồn tẻ, không tự nhiên.
Một khu vườn đẹp theo cây cảnh phong thuỷ cần phải có đủ cả yếu tố động và tĩnh, đan xen với âm thanh trong trẻo để tạo thế cân bằng âm dương bền vững. Sư phối hợp giữa cây cảnh phong thủy và kiến trúc là yếu tố quan trọng làm nên điều này. Cấu tạo tĩnh trong khu vườn bao gồm những tiểu cảnh đá tảng, hòn sơn, tượng, cây cổ thụ, mặt nước,... Phần động trong khu vườn chính là thác nước chảy, vòi phun nước, cá bơi trong hồ nước. Âm thanh của vườn được tạo bởi tiếng nước chảy, tiếng chim hót và tiếng lá xào xạc. Những âm thanh, hình ảnh ấy sẽ nổi bật trên nền là thảm cỏ trải xanh mượt - một phần không thể thiếu trong sân vườn tự nhiên. Thảm cỏ vừa làm nền, tôn lên các tiểu cảnh đặc sắc, vừa hấp thụ bớt sức nóng khi nắng gay gắt, làm cho khu vườn có vẻ đẹp thanh bình, nhẹ nhàng. Tuy nhiên, thảm cỏ chỉ xanh tốt khi vườn có đủ nước tưới và ánh nắng mặt trời.
